Gitara dla początkujących

Poznaj ponad 165 akordów - odbierz „Tabelę chwytów gitarowych” [POBIERZ ZA DARMO]

Znajomość zapisu nutowego może Ci się przydać, jeżeli natrafisz gdzieś na jakiś utwór zapisany tylko w ten sposób i nie będziesz do niego mieć tabulatury.

Jeżeli więc pięciolinia jest dla Ciebie magicznym tworem i nic o nim nie wiesz, bo Twoje lekcje muzyki sprowadzały się do śpiewania piosenek lub nadrabiania zaległości z innych przedmiotów, to tutaj poznasz absolutne podstawy czytania nut.

Zacznijmy więc od początku...

Do zapisywania nut służy nam pięciolinia, która jak nie trudno się domyślić, składa się z pięciu poziomych linii, czyli czegoś takiego:

Jak na razie jest prosto, kolejnym elementem, który często spotkasz na pięciolinii jest taki ładny zawijas, zwany kluczem wiolinowym:

Jak widzisz zaraz obok klucza mamy określone metrum utworu, w tym przypadku jest to cztery czwarte, czyli na jeden takt będą nam się składały cztery ćwierćnuty.

Oprócz tego, miejsce na prawo od klucza pozwala nam odczytać tonację. Jeżeli tak jak w przypadku powyżej nie ma tam żadnych znaczków, to znaczy że utwór jest grany w tonacji C-dur.

Często również na zapisie nutowym mamy określone tempo gry, na przykład tak:

Czyli jest to tempo umiarkowane, a dokładnie zapis liczbowy mówi nam o tym, że na jedną minutę przypada 120 ćwierćnut, inaczej możemy powiedzieć, że utwór ma 120 BPM (Beats Per Minute, uderzeń na minutę). Więcej o tym pisałem w dziale ćwiczenia rytmiczne.

Idziemy dalej... Poszczególne miejsca na pięciolinii odpowiadają kolejnym dźwiękom gamy, w jakiej grany jest utwór. Czyli jeżeli w tym przypadku wywnioskowaliśmy z zapisu obok klucza wiolinowego, że utwór grany jest w tonacji C-dur, będą to dźwięki z gamy C-dur. Przy czym na pięciolinii, w przeciwieństwie do tabulatury, wykorzystuje się nie tylko linie, ale również pola między liniami.

Teraz pewnie zastanawiasz się, które miejsce odpowiada któremu dźwiękowi. Podstawowa zasada pamięciowa jest taka:

Klucz wiolinowy wygląda na początku trochę jak litera G, zaczynająca się na drugiej linii od dołu, więc właśnie ta druga linia od dołu odpowiada dźwiękowi g.

Czyli dźwięk na tej linii (ale tylko w tym przypadku, kiedy określiliśmy, że mamy do czynienia z tonacją C-dur), będzie również dźwiękiem pustej struny G:

Kolejną różnicą między pięciolinią a tabulaturą jest to, że pięciolinia może się rozszerzać w górę i w dół, ponieważ czasem kończą nam się linie, więc żeby zapisać niektóre dźwięki, musimy je sobie dorysowywać.

Na przykład jeżeli chcielibyśmy zapisać kolejne dźwięki gamy C-dur, to wyglądało by to tak:

Czyli gama C-dur zaczyna się od dodatkowej linii, dorysowanej u dołu. Na tej linii znajduje się dźwięk c, następnie w polu wyżej dźwięk d, na kolejnej linii dźwięk e i tak dalej. Jeżeli chcielibyśmy zapisać dźwięki z wyższej oktawy to szli byśmy jeszcze dalej w górę, dźwięki z niższej oktawy będą biegły natomiast w dół.

Podstawowym wyzwaniem, przed jakim stają gitarzyści chcący czytać z pięciolinii jest to, że zapis ten nie jest jednoznaczny. Jak dobrze wiesz, dźwięki na gitarze powtarzają się, więc gamę C-dur równie dobrze możesz zagrać tak jak poniżej, a zapis nutowy się nie zmieni:

Długości trwania dźwięków

Do oznaczenia tego, jak długo ma trwać dany dźwięk, używa się różnych nut. Mamy więc całe nuty, półnuty, ćwierćnuty, ósemki, szesnastki, sześćdziesiątki-czwórki, przy czym każda kolejna trwa o połowę krócej od poprzedniej.

Na powyższych pięcioliniach gama C-dur została zapisana ćwierćnutami. Ćwierćnuta charakteryzuje się tym, że posiada pionowy maszt bez flagi. Przy czym jeżeli wspinamy się w górę pięciolinii, to żeby wyglądało to bardziej estetycznie, możemy go równie dobrze rysować w dół.

Nic oczywiście nie stoi na przeszkodzie, żeby zagrać tą gamę dwa razy szybciej, czyli ósemkami. Wówczas zmieścimy się w całym jednym takcie:

Ósemka wygląda podobnie do ćwierćnuty, tylko ma jeszcze dodatkowo na maszcie chorągiewkę:

Jeżeli dwie ósemki występują obok siebie, często łączy się je przy pomocy grubszej kreski, dokładnie tak jak to widać na powyższej gamie.

Półnuta wyróżnia się tym, że jej kropa nie jest wypełniona:

Cała nuta natomiast jest pozbawiona masztu:

Jeżeli natomiast chodzi o szesnastki i tak dalej, to każda z nich posiada jedną dodatkową chorągiewkę:

No i w ten sposób powstała nam cała nasza nutowa husaria.

Dodatkowe znaki na pięciolinii

Na pięciolinii może znajdować się o wiele wiele więcej dodatkowych znaków, niż tylko nuty. Oto kilka najczęściej spotykanych:

Jeżeli chcemy aby dany dźwięk trwał dłużej niż jedna nutka, ale krócej niż dwie nutki, czyli "nutkę i pół", wówczas stosujemy kropkę. Mówi nam ona o tym, że dany dźwięk trzeba przedłyżyć o połowę i może być zapisana przy każdym typie nuty:

Czasem też w utworze musi nastąpić chwila ciszy, czyli moment, w którym nie grany jest żaden dźwięk. Taką sytuację oznacza się przy pomocy pauzy, która wygląda różnie w zależności od tego, ile ma trwać cisza. Pauza może trwać więc tyle, co cała nuta, półnuta, ćwierćnuta i tak dalej, wygląda to w sposób następujący:

Możesz też się zastanawiać, że skoro kolejne miejsca na pięciolini odpowiadają kolejnym dźwiękom gamy, to jak zapisać jakiś dźwięk spoza gamy. Do tego właśnie służą krzyżyki i bemole. Krzyżyk podwyższa dany dźwięk o pół tonu a bemol o tyle samo obniża. Dlatego właśnie w niektórych publikacjach dźwięki nie nazywają się fis dis itp. tylko f#, d# i tak dalej. Oczywiście podwyższone c to to samo co obniżone d (c# = db).

Jeżeli chcesz więc z jakiegoś powodu na pięciolinii w tonacji C-dur zapisać dźwięk cis to musisz to zrobić w ten sposób:

Inne tonacje

W sytuacji, kiedy utwór jest w innej tonacji, nie zaznaczamy za każdym razem dźwięków krzyżykiem, tylko określamy to wcześniej przy kluczu wiolinowym. Na przykład tonacja G-dur różni się od C-dur tylko jednym dźwiękiem - zamiast f jest fis, czyli f#. Zaznaczane jest to w ten sposób:

Jak widzisz, przy linii, na której poprzednio był f, teraz stoi krzyżyk, który mówi nam, że od teraz wszystkie nutki znajdujące się na tej linii będą podwyższone o półton, czyli zamiast efów będą fisy.

Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce dla tonacji F-dur, tym razem zostanie użyty bemol:

Ćwiczonko

W ramach ćwiczenia zmierz się z zapisem nutowym utworu Happy Birthday, napisz sobie do niego tabulaturę i zagraj:

Zagadnień związanych z zapisem nutowym jest oczywiście dużo więcej, mam nadzieję, że po przedstawieniu tych podstaw będziesz sobie w stanie już poradzić z prostymi piosenkami zapisanymi nutkami. Z pewnością opanowanie tego da Ci jeszcze więcej satysfakcji z nauki gry na gitarze :-)